Autyzm jest chorobą, polegającą na całościowym zaburzeniu rozwoju. Dzieci z autyzmem często cierpią również na różne dysfunkcje przewodu pokarmowego. W związku z tym właściwy sposób żywienia stanowi dopełnienie leczenia farmakologicznego oraz terapii behawioralnej. Rodzice dzieci autystycznych często stwierdzają pozytywny wpływ diety na problemy związane z mową, kojarzeniem, zdolnością skupienia uwagi, nadpobudliwością, zmęczeniem, agresją, skłonnością do samookaleczenia się, wysypką czy trawieniem.
- Widzę poprawę w zachowaniu syna - stwierdziła mama jednego z przedszkolaków, stosująca dietę bezglutenową i bezmleczną. - Jest spokojniejszy, potrafi na dłużej skupić uwagę.
Obserwując nasze dzieci w przedszkolu przekonujemy się, że mali autycy często nie akceptują określonej tekstury. Niektórzy maja awersję do produktów kruchych i chrupiących, z kolei inni nie tolerują żywności o grudkowatej konsystencji. Podanie takiej potrawy może wywołać u dziecka nawet atak agresji. Trzeba temu zapobiegać zmieniając w odpowiedni sposób postać produktu np. gotując marchewkę lub podając kruchego batonika zbożowego zamiast grudkowatej owsianki. Dzieci chore na autyzm nie akceptują również potraw o intensywnym smaku, w związku z czym należy zrezygnować z przyprawiania posiłków.
Różne sposoby żywienia w autyzmie
Każda dieta powinna zostać dostosowania przez lekarza dietetyka do indywidualnych potrzeb dziecka, stopnia zaawansowania choroby i współistniejących objawów, m.in. ze strony przewodu pokarmowego. Najczęściej stosowanymi sposobami żywienia w autyzmie są:
- dieta ketogenna,
- dieta bezglutenowa i bezmleczna,
- dieta eliminacyjna w alergii,
- dieta ze zwiększoną podażą kwasów omega-3 oraz prebiotyków i probiotyków,
- dieta oparta na żywności nieprzetworzonej i ekologicznej.
Dietę ketogenną stosuje się wówczas, gdy u dziecka z autyzmem (1-10 lat) występują małe napady padaczkowe. Charakteryzuje się ona wysokim udziałem tłuszczu, a niską zawartością białka i węglowodanów w całodziennej racji pokarmowej. Tłuszcz ma właściwości zakwaszające organizm, a w wyniku jego przemian powstają związki ketonowe, które wykazują działanie antypadaczkowe. Stosunek tłuszczu do białka i węglowodanów powinien wynosić jak 4:1 (4 g tłuszczu na 1 g białka i węglowodanów) lub3:1 (3 g tłuszczu na 1 g białka i węglowodanów). Produktami zalecanymi w diecie ketogennej są: chude mięso, ryby i drób, które podaje się w wyliczonej ilości. Źródłem węglowodanów powinny być warzywa i owoce o niskiej zawartości tego składnika (np. cukinia, brokuły, kapusta, pomidory, sałata, seler naciowy, jabłka, grejpfruty, pomarańcze, awokado), a tłuszczu: oleje, oliwa z oliwek, masło. Produktami przeciwwskazanymi są: pieczywo, makarony, kasze, mleko, ziemniaki, cukier słodycze, desery, dżemy, miód, leki z dodatkiem cukru, słodzone soki i napoje. Całodzienna racja pokarmowa powinna obejmować 3 posiłki, a w każdym z nich powinna się znajdować taka sama ilość białka, tłuszczu i węglowodanów. Dietę można stosować maksymalnie przez 2-3 lata.
U dzieci z autyzmem często występuje nietolerancja glutenu/i lub kazeiny, czyli niepożądana reakcja organizmu na pokarmy zawierające te składniki. W przypadku, gdy jest ona czasowa - dietę bezglutenową i/lub bezmleczną stosuje się, aż do zregenerowania błony śluzowej jelit. Zakazany gluten zawierają produkty pochodzące z przetworzenia pszenicy, żyta, owsa, jęczmienia (np. mąka pszenna, mąka żytnia, kasza manna, kasza jęczmienna, pęczak, płatki owsiane, otręby) oraz zawierające w składzie mąkę z tych zbóż. Należy je zastąpić żywnością bezglutenową, czyli wyprodukowaną na bazie kukurydzy, ryżu, ziemniaków, prosa, tapioki, sago, sorgo, gryki, szarłatu (np. kasza kukurydziana, płatki ryżowe, kleiki ryżowe, kasza jaglana, kasza gryczana). Dieta powinna być lekkostrawna, obfitująca w witaminy: A,C,D i kwas foliowy, wapń i żelazo.
Kazeina jest głównym białkiem mleka krowiego, w związku z tym występuje również we wszystkich jego przetworach tj. serze białym i żółtym, kefirze, maślance, jogurcie, śmietanie, maśle, a także produktach z ich dodatkiem. Produkty mleczne należy zastąpić preparatami mlekozastepczymi, czyli żywnością specjalnego przeznaczenia żywieniowego/medycznego. Są one źródłem pełnowartościowego białka oraz składników mineralnych (głównie wapnia) i witamin, a nie zawierają lub zawierają niewielkie ilości nietolerowanej przez organizm kazeiny. Produkty te są również często ubogolaktozowe.
Oprócz produktów zawierających gluten i kazeinę z diety należy wykluczyć potrawy smażone i tłuste, ciężkostrawne i wzdymające: przetwory z mięsa ? pasztet, pasztetową, kaszankę, konserwy, tłuste mięsa i wędliny. Całodzienna racja pokarmowa powinna być rozłożona na 5 posiłków podawanych w niewielkich ilościach. Pełnowartościowe białko można dostarczyć w diecie zwiększając podaż chudego drobiu i mięsa (cielęciny, mięsa z królika, schabu) oraz ryb i jaj. Na preparatach mlekozastępczych można przygotować różne posiłki np. kluseczki z mąki kukurydzianej lub ryżowej.
Kolejną dysfunkcją organizmu, która często dotyczy dzieci z autyzmem jest alergia. Jej przyczyną jest antygen (alergen), który po wniknięciu do organizmu wywołuje odpowiedź układu immunologicznego (np. wysypkę, napady duszności, opuchliznę, biegunkę i wymioty, nieżyt nosa itd.). Alergię najczęściej powodują alergeny: mleka (głównie beta-laktoglobulina), jaj, ryb i owoców morza, orzechów, sezamu, selera, gorczycy, soi. Często spotykana jest również alergia na kakao, czekoladę, owoce cytrusowe, truskawki, siarczyny z przetworów owocowych, kurczaki oraz mięso wieprzowe. Rozpoznanie alergii pokarmowej u dziecka opiera się głównie na takich metodach, jak testy skórne, badanie poziomu przeciwciał we krwi, próba prowokacji alergenowej. Leczenie dietetyczne wykrytej alergii polega przede wszystkim na eliminacji z diety produktów, których spożycie przyczynia się do wystąpienia reakcji alergicznej.
Kwasy omega-3 są składnikiem mózgu. Wpływają korzystnie na jego funkcjonowanie, zwiększając zdolność kojarzenia i koncentracji uwagi dziecka z autyzmem. Dobrym źródłem tych składników są tłuste ryby morskie np. śledź, makrela, łosoś oraz ich przetwory. Natomiast odpowiednia podaż prebiotyków i probiotyków pozwala na ograniczenie niekorzystnych objawów ze strony przewodu pokarmowego, spowodowanych głównie brakiem korzystnej flory bakteryjnej w jelicie (np. na skutek zażywania pewnych leków lub przewlekłych biegunek). Prebiotyki są węglowodanami, stanowiącymi pożywkę, czyli pokarm, dla pożądanej mikroflory jelitowej, natomiast probiotyki to wyselekcjonowane szczepy bakterii (np. z grupy Lactobacillus i Bifidobacterium) o dobroczynnym wpływie na przewód pokarmowy. Naturalnymi źródłami prebiotyków są: korzenie cykorii, topinambur, karczochy, banany, cebula, zboża i nasiona roślin strączkowych.
Żywność nieprzetworzona i ekologiczna, jeżeli tylko pochodzi z wiarygodnego źródła, jest pozbawiona barwników i substancji dodatkowych, pestycydów i azotanów. Wszystkie te substancje mogą wpływać niekorzystnie na system nerwowy dziecka z autyzmem, potęgując zaburzenia neurologiczne. W jadłospisie dzieci z autyzmem należy ograniczyć produkty wysokoprzetworzone np. słodzone kolorowe napoje i słodycze, konserwy, koncentraty zup w proszku.
Więcej na temat właściwej diety będzie można dowiedzieć się podczas dwudniowego eventu szkoleniowego: ?Rodzic, Nauczyciel- Terapeuci Dziecka", który Stowarzyszenie Karuzela organizuje w dniach 24-25 października 2014 r. Wykład wygłosi dietetyk Anna Wasilewska, zajmująca się tematyką zdrowego odżywiania. Swój udział potwierdzili również:
- Tomasz Srebnicki ? dr nauk medycznych,psycholog,
- Dorota Zawadzka ? psycholog,
- Gina Davies ? światowej sławy terapeuta mowy i języka z Wielkiej Brytanii,
- Izabela Fornalik - seksuolog.
- Marta Gawłowska ? dr nauk medycznych
- Maria Anna Wesołowska ? sędzia
Serdecznie zapraszamy. Zapisy: