Rozmowa z dr n. med., psychologiem, Tomaszem Srebnickim, certyfikowanym psychoterapeutą poznawczo-behawioralnym, pracownikiem Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, wykładowcą i terapeutą w Centrum CBT w Warszawie, superwizorem w Punktach Przedszkolnych „Wesoła Karuzela” i „Mini Karuzela”.

- Prof. Leon Eisenberg, amerykański psychiatra dziecięcy, stwierdził na kilka miesięcy przed śmiercią, w wywiadzie dla „Der Spiegel”, że ADHD jest przykładem sfabrykowanej dolegliwości. Motorem stworzenia tej jednostki chorobowej jest, jego zdaniem, rynek farmaceutyczny, który błyskawicznie wynalazł na nią cudowną pigułkę. Jaka jest Pana opinia na ten temat?

- Jeśli samochód nazwiemy tramwajem, nie zmieni to jego funkcji. Z faktu, że ktoś przestanie używać nazwy ADHD na określenie pewnych zaburzeń, nie wynika jeszcze, że nie istnieje określona grupa osób, mających problemy z nadruchliwością i bardzo impulsywnym sposobem zachowania. Bez względu na podłoże, jakie przypiszemy tym objawom, one z cała pewnością występują. Są dzieci, które maja poważne problemy z koncentracją, zaburzeniem uwagi. One wymagają pomocy.

Natomiast rzeczywiście, jest tak, że ADHD to diagnoza socjobiologiczna. Można wyobrazić sobie środowiska, gdzie osoba z bardzo osiowymi objawami będzie świetnie funkcjonować, np. jako didżej.

- Nie każde ruchliwe dziecko musi mieć zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Jakie zachowania powinny wzmóc czujność rodziców? Kiedy powinni zwrócić się po poradę lekarską?

Każdy poziom nadruchliwości zakłóca funkcjonowanie dziecka i przyczynia się do jego cierpienia. Dziecko zamartwia się swoim zachowaniem, wstydzi się go, ale nie potrafi zapanować nad swoimi odruchami.

- Rodziców nurtuje wiele pytań, na przykład: Czy ADHD jest dziedziczne? Czy stosowanie leków nie powoduje uzależnienia? I w końcu: Jak radzić sobie z atakami złości i agresją? Czy mógłby Pan rozwiać te wątpliwości?

- Rzeczywiście ADHD jest dziedziczne poligenowo. Odpowiada za ten proces wile genów, co oznacza, że rodzice nadpobudliwego psychoruchowo dziecka niekoniecznie muszą mieć ADHD, za to mógł je mieć ktoś z pokolenia dziadków.

Jeżeli chodzi o leki, to mogę uspokoić, że typowe dla ADHD farmaceutyki nie mogą wywołać uzależnienia. Mechanizm ich działania ma niewiele wspólnego z substancjami uzależniającymi.

Natomiast co do ataków złości i agresji, rzeczywiście bywają one męczące. Ale to rodzice przede wszystkim, powinni zastanowić się, co je wywołuje. Trzeba starać się oddziaływać na te przyczyny, w miarę możliwości i uczyć dzieci, jak radzić sobie ze swoimi negatywnymi emocjami. Rodzice powinni wychowywać, dając dobry przykład, a jeśli – co często się zdarza – również mają problemy z samokontrolą, sami powinni przejść przez odpowiednia terapię. Proces uczenia się, jak radzić sobie z otoczeniem, jest dla osób z ADHD niezwykle istotny i może przynieść oczekiwane efekty. Badania pokazują, że ok. 30 proc. Dzieci wyrasta z ADHD.

- Dziękuję za rozmowę.

Ewa Urbańska – Poter

Jak pomóc dziecku z ADHD w domu rodzinnym?

1. Uzgodnij z dzieckiem plan pracy (godzina rozpoczęcia pracy, przerwy, zakończenia pracy).
2. Zorganizuj miejsce pracy (początkowo sami rodzice przygotowują rzeczy potrzebne do odrabiania lekcji).
3. Ogranicz ilość bodźców docierających do dziecka: „puste biurko”, „czysta ściana”, „zamknięte okno”, „spokojna muzyka”.
4. Organizuj przerwy w zależności od nastroju, stopnia zmęczenia, motywacji do odrabiania lekcji,
5. W momencie słabnięcia koncentracji używaj zwrotów, które przyciągają uwagę dziecka , np.: „popatrz jakie to ważne, ciekawe, rewelacyjne”
6. Stosuj w trakcie nauki odniesienia do zgadywanki, opowieści, encyklopedii.
7. Spróbuj mówić tak, aby dziecko widziało Twoje usta.
8. Kontaktuj się wzrokowo.
9. Nie zwracaj uwagi, ze dziecko macha nogami, bawi się jakimś przedmiotem, ale walcz o jego uwagę.
10. Nie nadawaj zbyt długich komunikatów, bo dziecko zapomni o czym mówiłaś na początku.

Wskazówki dla nauczycieli:

1. Dziecko nadpobudliwe ma odmienne możliwości i wymagania, należy się do nich dostosować.
2. Karanie za objawy niezależne od dziecka rodzi lęk i niechęć.
3. Trzeba zauważyć, kiedy dziecko robi coś dobrze i należy zachęcać do dalszej pracy.
4. Bardzo ważna jest bliska współpraca z rodzicami. Spotykaj się z rodzicami często, a nie tylko wtedy, gdy pojawi się problem lub kryzys.
5. Ustalaj stałe i jednoznaczne zasady. Spisz je, aby dziecko wiedziało, czego się od niego oczekuje i co u wolno.
6. Dbaj o spokój w miejscu pracy.
7. Wydawaj krótkie, proste polecenia i sprawdzaj ich wykonanie.
8. Rozdawaj trudniejsze zadania na etapy.
9. Ucz porządkowania i organizowania.
10. Pomagaj dziecku strukturalizować świat (listy, tabelki, spisy, plany). Potrzebuje przypomnienia o zadaniach, powtórzenia, nadana kierunku.
11. Dziel duże zadania na mniejsze. Duże zadania przytłaczaj dziecko. Każde pomniejszone zadanie wydaje się łatwiejsze do wykonania.
12. Szukaj możliwych do zaakceptowania form rozładowania nadruchliwości np. wysłanie po dziennik, kredę, zmazanie tablicy, zachęcaj do ćwiczeń fizycznych, które pomagają wyładować nadmiar energii.
13. Doceniaj błyskotliwość dziecka z ADHD, które są utalentowane, uzdolnione bardziej niż się to wydaje.

ADHD (Attention Deficyt Hyperactivity Disorder) czyli Zesp…ół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, według Światowej Organizacji Zdrowia jest choroba. Według DSM – IV Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi jako jednostka chorobowa ma przypisany numer 314.01.

Według najnowszych badań WHO aż 20 % dzieci cierpi na nadpobudliwość, w tym około 7% na ADHD. Chłopcy częściej prezentują typ z nadruchliwością, a dziewczynki z zaburzeniami uwagi.