Motywacja to duży problem wśród dzieci i nastolatków. Często rodzice w rozmowach zgłaszają, że dziecko ma problemy z wykonywaniem poleceń, odrabianiem prac domowych i nauką. To wszystko ma związek z motywacją. W każdej szkole funkcjonują różne wewnętrzne systemy oceniania zarówno te przedmiotowe jak i  systemy oceniania zachowania uczniów. Uczniowie zbierają punkty za pozytywne zachowania, natomiast mają odejmowane punkty za negatywne zachowania. Często w przedszkolach występują tablice motywacyjne z zielonymi i czerwonymi buźkami, bądź uśmiechniętymi i smutnymi. Te dzieci, które otrzymują pozytywne punkty są zadowolone, natomiast te z negatywnymi czują się źle, mają niskie poczucie własnej wartości. W jaki sposób można to zmienić? Dobrze, by było wzmacniać każde pozytywne (społecznie akceptowane) zachowania dzieci, natomiast nie karać za negatywne zachowania. Co to są wzmocnienia? Trochę teorii: wzmocnienia to bodźce, w wyniku których częstość wzmacnianego zachowania wzrasta. Każdy z nas ma inne wzmocnienia. Kiedy rodzic bądź nauczyciel zastanawia się nad wzmocnieniami swojego ucznia/dziecka powinien odpowiedzieć sobie na takie pytania: - Które przedmioty/aktywności mogą wzmacniać pozytywne zachowania dziecka? - Jak używać wzmocnień, by były skuteczne? - Kiedy i jak często stosować wzmocnienia? Wzmocnienie możemy podzielić na: 1. pierwotne (bezwarunkowe): są istotne dla naszego organizmu: jedzenie, picie, sen 2. wtórne (warunkowe): ważne są dla jednostki a) rzeczowe: zabawki, ulubione przedmioty b) aktywności: przywileje, ulubione czynności c) społeczne: kontakt wzrokowy, pochwała, przybicie piątki, przytulenie Dla większości dzieci z autyzmem wzmocnienia wtórne nie mają na początku terapii wartości wzmacniającej. Dopiero systematyczne łączenie ich z istniejącymi wzmocnieniami (pierwotnymi bądź autostymulacjami) powodują, że stają się motywujące. Wzmocnienia często mogą się zmieniać. Na przykład wczoraj Staś chętnie bawił się dinozaurem, jednak dzisiaj ta zabawka jest mu obojętna. Bardzo ważna jest ocena wzmocnień, określenie preferencji dziecka. Warto obserwować zainteresowania dziecka, czym lubi się bawić, co lubi jeść, jaki rodzaj aktywności zazwyczaj wybiera. Wzmocnienia powinny być dostarczane od razu (1-2 sek.) po preferowanym zachowaniu. Aby utrzymywać motywację dziecka przez dłuższy okres czasu, powinniśmy przyznawać mu małe ilości wzmocnień. Na przykład zamiast całego cukierka, podziel go na kilka malutkich kawałków. Zamiast słuchać całej płyty włącz dziecku muzykę na chwilę. Ważne jest, by wzmocnieniom rzeczowym towarzyszyły wzmocnienia społeczne np. pochwały. Pochwała powinna być zmieniana – by utrzymać motywację i koncentrację dziecka.

Jak można dziecko pochwalić? Oto kilka przykładów:

• • Bardzo dobrze, o to chodzi
• • Brawo, Fajnie
• • Cudownie
• • Dobra robota
• • Dobrze sobie radzisz
• • Dokładnie tak
• • Fantastycznie
• • Genialnie, Idealnie
• • Huraa, udało się
• • Jestem z ciebie dumna
• • Przybij piątkę
• • Rewelacja, Super
• • Rób tak dalej
• • Spróbuj jeszcze raz         
• • Świetna odpowiedź
• • Świetnie Ci idzie
• • Tak trzymaj
• • To mi się podoba

Jeśli uczymy nowego zachowania, to na początku powinniśmy wzmacniać je za każdym razem kiedy zachowanie wystąpi. Kiedy zachowanie to zostanie wyuczone, powinniśmy je wzmacniać raz na jakiś czas (sporadycznie). Częstym wyjściem do budowania motywacji dziecka jest gospodarka żetonowa. W systemie tym dziecko otrzymuje żetony (naklejki, punkty), które potem może wymienić na naturalne wzmocnienie (zabawka, aktywność). Pamiętajmy, iż mniejsza liczba żetonów powinna odpowiadać mniejszemu wzmocnieniu, a duża liczba żetonów powinna być wymieniana na duże wzmocnienie (np. wyjście do kina, nowa zabawka, wycieczka do zoo). Drogi rodzicu wzmacniaj pozytywne zachowania swojego dziecka.

Mgr Magdalena Pawelec – pedagog, terapeuta Stowarzyszenie Karuzela