Wzrasta liczba rodziców małych dzieci, którzy zauważają trudności w rozwoju mowy, koncentracji i uwagi u swoich maluchów i zwracają się do nas po poradę. W trakcie obserwacji oraz rozmowy okazuje się, że rodzice nie bawią się z dziećmi, bo... nie wiedzą, jak to robić. Tymczasem zabawa odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka, zwłaszcza małego.

Do 6 roku życia większą część swojego dnia dzieci spędzają na zabawie. Dzięki niej poznają świat, nawiązują relacje z innymi, uczą się komunikowania, współpracy w grupie, zdobywają nowe doświadczenia oraz różne umiejętności. Znalezienie odpowiedniej stymulacji dla dziecka nie jest łatwe, bowiem taki maluch szybko się nudzi i frustruje, gdy zadania są zbyt łatwe.

Jak zabawa stymuluje rozwój dziecka?

Najwcześniejsza zabawa, w której uczestniczy dziecko, to zabawa manipulacyjna. Polegająca na szukaniu zabawek, przyciąganiu ich do siebie, potrząsaniu nimi, wkładaniu do buzi. W buzi jest najwięcej receptorów i dzieci, które jeszcze nie są w pełni obeznane z możliwościami oglądania zabawek trzymanych w rączkach, wkładają je tam by je zbadać; ich kształt, fakturę, a przy okazji smak.

Kiedy dziecko przekracza już pierwszy rok życia, zaczyna dostrzegać skutki swoich czynności, jego działanie ma więc charakter intencjonalny. Dlatego warto w tym okresie pokazywać dziecku zabawki, które mają rozbudowane funkcje. Każdy maluch uwielbia zabawki edukacyjne, czyli takie, w których można naciskać przyciski, które wydają różne odgłosy, albo którymi można, poprzez potrząsanie, uzyskać jakiś dźwięk (różnego typu grzechotki.

W następnym okresie rozwoju dziecka pojawiają się zabawy konstrukcyjne. Dzieci na tym poziomie rozwoju wkładają przedmioty mniejsze do większych, burzą ustawioną przez was wieżę, rozrzucają przedmioty i dopiero po tym etapie przychodzi prawdziwa zabawa konstrukcyjna. Dziecko zaczyna coś tworzyć, np. wieże z najprostszych klocków. Ten etap jest cennym źródłem nauki planowania, myślenia przestrzennego, pokonywania przeszkód, daje dzieciom poczucie tworzenia.

Na kolejnym etapie pojawiają się zabawy tematyczne to takie, w których dzieci odgrywają jakieś role. Będzie to zabawa w lekarza, w szkołę, w sklep. Zabawy tematyczne wymagają udziału innych osób. Takie zabawy pozwalają dzieciom rozwijać pamięć, spostrzegawczość, uczą relacji społecznych i uczuć. To właśnie w zabawie maluch odnajduje wspólny język ze współtowarzyszami. Zabawa poprawia język małego dziecka, uczy społecznej komunikacji. Wobec wielkiego oddziaływania zabawy na poprawę komunikowania się trzeba zachęcać dzieci, stwarzać im warunki do wspólnego przebywania z rówieśnikami. Zabawa w piaskownicy, na placu zabaw czy we własnym domu, ale wspólnie z dziećmi znajomych, jest nie do przecenienia, jeśli chodzi o kształtowanie mowy dziecka i wyrabiania w nim umiejętności funkcjonowania w grupie.

Zabawa małych dzieci pozwala im także na uczenie się pełnienia ról płciowych właściwych naszej kulturze. Jest to możliwe w momencie, kiedy dzieci rozpoczynają okres zabawy tematycznej, czyli około 2 roku życia. Dzieci wchodzą wówczas w role, które znają z najbliższego otoczenia. W ten sposób pokazują, jak widzą świat, który je otacza. Zabawy takie są znakomitym odbiciem panujących w najbliższym otoczeniu malucha relacji między dorosłymi. Już małe dziewczynki bawią się w dom i dzieci. Przyglądając się dzieciom można poznać, jakie obowiązki mają u nich poszczególni członkowie rodziny. Podglądając zabawę można zauważyć, kto w rodzinie sprząta, kto gotuje, kto zajmuje się rodzeństwem.
Dzieci w zabawie wchodzą w rolę dorosłych i uczą się, jak funkcjonować w realnym świecie. Warto zadbać o to, by dziecko w tym wieku posiadało zabawki, które je zainspirują do naśladownictwa. Wyposażenie kuchni, garaż, lalka, wózek to tylko niektóre zabawki naśladujące zwykłe życie dorosłych. One zainspirują dwuletniego malucha do naśladownictwa najbliższych.

Mówiąc o stymulowaniu rozwoju dziecka nie można zapomnieć o zabawach ruchowych. Wspomagają rozwój mięśni i sprawności manualnej, uczą biegania, skakania, oceniania odległości, kierunku, przestrzeni, rozwijają zmysł równowagi, spostrzegawczość, dyscyplinę, uczą współdziałać. Umożliwiają także wyładowanie energii.

Małe dzieci zdecydowanie potrzebują rodziców lub kogoś dorosłego do zabawy. Nie potrafią sobie same jej zorganizować. Chcąc zapewnić dzieciom optymalny rozwój, bawmy się z nimi.

Jeśli zadbasz o rozwój swojego dziecka dzisiaj, może to mieć wpływ na jego sukcesy w przyszłości.

Rodzicu, pamiętaj:

• Zabawki stymulujące rozwój twojego dziecka wcale nie muszą być skomplikowane i drogie. Ważne, by twoje dziecko dostawało takie zabawki, które uruchomią jego wyobraźnię.
• Pozwól dziecku odnosić w zabawie sukcesy. Wzmocni to jego wiarę we własne siły i zachęci do nowych wyzwań.
• Zachęcaj dziecko do zabaw na powietrzu, gdzie ma kontakt z przyrodą, obserwuje zwierzęta, może bawić się piaskiem, ziemią, wodą, a także powietrzem.
• Weź pod uwagę zainteresowania i możliwości dziecka.
• Pokazuj mu przykłady prac, które może naśladować; pozwól mu pomagać w pracach domowych np. gotowaniu, sprzątaniu.
• Zachęcaj do zajęć artystycznych pozwalających na pełną ekspresję emocjonalną; malowanie palcami, gąbką, pędzlem. Ucz go zabawy barwami, fakturami.
• Opowiadaj bajki, mniej i bardziej skomplikowane historie, czytaj książki, stymulując jego wyobraźnię.
• Niech twoje dziecko jak najmniej czasu spędza przed telewizorem, komputerem. Jeśli nawet ogląda film, bądź przy nim.
• Zapewnij dziecku czas na swobodną zabawę i nie przerywaj mu ciągle. Bądź obserwatorem, nie wtrącaj się zbyt często.

„Dziecko nie bawi się, dlatego, że jest dzieckiem, ale bawi się, dlatego, by stać się dorosłym”.

L. S. Wygotski

Mgr Magdalena Pawelec – pedagog, terapeuta Stowarzyszenie „Karuzela”