ZABURZENIA U DZIECI I MŁODZIEŻY

Zaburzenia psychiczne wśród dzieci i młodzieży to temat coraz częściej poruszany zarówno przez specjalistów, jak i rodziców. Jeszcze do niedawna temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży był
w Polsce tematem tabu. Problemy emocjonalne traktowano jako "trudny charakter", a niepokojące zachowania — jako przejaw buntu lub nieposłuszeństwa. Obecnie, rosnąca liczba diagnoz i hospitalizacji dotycząca prób samobójczych pokazują jednoznacznie, że dzieci i młodzież chorują psychicznie coraz częściej i coraz poważniej.

Dziś, dzieci dorastają w świecie zdominowanym przez elektronikę, gdzie cyfrowe bodźce towarzyszą im od najmłodszych lat, kształtując sposób myślenia, przeżywania emocji i nawiązywania relacji. To wszystko prowadzi do świata pełnego presji, przebodźcowania, lęków i niepewności. Szybkie tempo życia, przeciążenie edukacyjne, media społecznościowe, trudności w relacjach rówieśniczych, sytuacje rodzinne może wpływać na psychikę młodych ludzi dużo silniej niż się wydaje dorosłym. Często dzieci nie mają jeszcze narzędzi, by sobie z tym poradzić — a jednocześnie nie zawsze wiedzą, jak i do kogo się zwrócić o pomoc.

Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży to nie tylko depresja czy lęki, ale też m.in. zaburzenia zachowania, ADHD, spektrum autyzmu, zaburzenia odżywiania, zaburzenia adaptacyjne, natręctwa, uzależnienia czy problemy ze snem. Niektóre z nich rozwijają się powoli i są trudne do zauważenia, inne pojawiają się gwałtownie i mają bardzo dramatyczny przebieg. Każde z nich wymaga zrozumienia, profesjonalnej pomocy i wczesnej reakcji otoczenia.

Trzeba jednak pamiętać, że nie każde trudne zachowanie oznacza chorobę psychiczną. Dzieci i młodzież, podobnie jak dorośli, mogą przeżywać kryzysy, reagować emocjonalnie na stres, zmiany czy niepowodzenia. Jednak, kiedy te zachowania stają się uporczywe, zakłócają naukę, relacje z rówieśnikami, życie rodzinne lub prowadzą do wycofania, agresji, smutku czy rezygnacji — to sygnał, że dziecko może potrzebować pomocy. Każde zaburzenie funkcjonowania, które utrudnia młodemu człowiekowi rozwój i codzienne życie, zasługuje na uwagę, zrozumienie i odpowiednią reakcję dorosłych. Im szybciej zostanie zauważony problem, tym większa szansa, że dziecko otrzyma skuteczne wsparcie i wróci do emocjonalnej równowagi, bezpieczeństwa i poczucia własnej wartości.

KIEDY ZACHOWANIE DZIECKA POWINNO BYĆ SYGNAŁEM ALARMOWYM?

Zapewne wielu rodziców ma trudność z oceną, które zachowania dziecka są typowe dla jego wieku, a które mogą świadczyć o głębszych problemach emocjonalnych lub psychicznych. Tymczasem niektóre objawy, choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się „etapem”, „trudnym okresem” lub „widzimisię”, mogą być pierwszym sygnałem, że dziecko potrzebuje pomocy i wsparcia. Dlatego, jeżeli zauważasz chociaż jeden
z poniższych sygnałów, nie lekceważ cichego wołania o pomoc:

• Wycofanie z kontaktów z rówieśnikami - brak chęci do zabawy, unikanie grupy, izolowanie się podczas zajęć lub na placu zabaw może sygnalizować trudności w relacjach społecznych, lęk społeczny albo być wynikiem doświadczenia przemocy (także emocjonalnej).
• Ciągłe napięcie, unikanie nowych sytuacji, nadwrażliwość - dzieci, które boją się nowych miejsc, osób czy sytuacji, bardzo źle reagują na zmiany lub drobne niepowodzenia, mogą zmagać się
  z nadwrażliwością emocjonalną lub zaburzeniami lękowymi.
• Trudności z koncentracją i pamięcią - nagłe problemy z zapamiętywaniem, skupieniem uwagi lub wykonywaniem prostych poleceń mogą być oznaką przeciążenia, stresu, ADHD lub zaburzeń integracji sensorycznej.
• Problemy ze snem i/lub moczenie nocne - częste wybudzanie się, koszmary, lęk przed zasypianiem lub cofnięcie się w rozwoju (np. ponowne moczenie nocne) to sygnały, które mogą świadczyć o stresie, lękach lub obniżonym poczuciu bezpieczeństwa.
• Nadmierna agresja lub impulsywność - bicie, gryzienie, niszczenie przedmiotów, reagowanie złością nawet na drobne frustracje może wynikać z zaburzeń emocjonalnych, problemów w środowisku domowym lub być objawem zaburzeń opozycyjno-buntowniczych.
• Silne lęki (przed separacją, ciemnością, hałasem) - lęki rozwojowe są normalne, ale jeśli stają się nadmierne, trwałe i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie (np. dziecko nie chce zostać samo, panicznie boi się ciemności) - warto zasięgnąć opinii specjalisty.

Dziecko doświadczające depresji dziecięcej często nie potrafi nazwać swoich emocji, ale wyraźnie pokazuje, że „coś jest nie tak”. Może być smutne, przygnębione, wycofane lub przeciwnie — nadmiernie drażliwe i płaczliwe. Często traci zainteresowanie zabawą, nie cieszy się z rzeczy, które wcześniej sprawiały mu radość, ma problemy ze snem, apetytem i koncentracją. Zdarza się, że mówi o sobie źle, twierdzi, że „nikt go nie lubi” albo „wszystko psuje”. Depresja u dzieci rzadko wygląda tak samo jak u dorosłych, dlatego tak ważna jest czujność rodziców i wychowawców.

Depresja to najczęstsze zaburzenie nastroju, u nastolatków to coraz częstszy, a wciąż często bagatelizowany problem zdrowia psychicznego. Młodzi ludzie w okresie dojrzewania mierzą się
z ogromną presją – zarówno społeczną, jak i wewnętrzną – a jednocześnie często brakuje im narzędzi, by poradzić sobie z trudnymi emocjami. Smutek, drażliwość, wycofanie, brak energii czy utrata zainteresowań mogą być czymś więcej niż tylko "buntem" czy "trudnym wiekiem" — mogą być objawami depresji, która nieleczona może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym prób samobójczych. Wczesne rozpoznanie i wsparcie są kluczowe. Dlatego ważna jest obserwacja Twojego nastolatka.

• Gdy wcześniej towarzyski i aktywny nastolatek nagle wycofuje się, staje się drażliwy, zamknięty
  w sobie, unika rozmów i izoluje się od rodziny i przyjaciół – to może być jeden z pierwszych objawów

depresji, przeciążenia psychicznego lub reakcji na trudną sytuację życiową.

• Brak chęci do nauki, wagarowanie, utrata zainteresowań czy pogarszające się oceny mogą wynikać
  z trudności emocjonalnych, niskiej samooceny, lęku przed porażką lub objawów depresji.
• Zaburzenia odżywiania u młodzieży stają się coraz częstsze. Zarówno kompulsywne jedzenie, jak
  i świadome głodzenie się, mogą być próbą radzenia sobie ze stresem, lękiem lub brakiem kontroli nad swoim życiem.

• Ciągłe uczucie zmęczenia, trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy lub senność w ciągu dnia mogą wynikać z zaburzeń rytmu dobowego, depresji lub lęków.

• To często sposób na "ucieczkę" od trudnych emocji, presji szkolnej lub problemów rodzinnych. Nawet sporadyczne próby sięgania po substancje psychoaktywne powinny być traktowane poważnie.
• Cięcia, oparzenia, mówienie o braku sensu życia czy chęci "zniknięcia" to najpoważniejsze sygnały alarmowe, które wymagają natychmiastowej interwencji specjalisty. Nigdy nie wolno ich bagatelizować.

• Obsesyjne korzystanie z mediów społecznościowych lub całkowite wycofanie z życia online
  Zarówno uzależnienie od telefonu, jak i nagłe odcięcie się od kontaktów internetowych, mogą świadczyć o problemach z samooceną, lękiem społecznym, cyberprzemocy lub depresji.

CO DALEJ?

Jeśli obserwujesz u swojego dziecka lub nastolatka którykolwiek z powyższych objawów:

• nie czekaj, aż „samo przejdzie”,
• nie tłumacz wszystkiego „buntem”, „dojrzewaniem” lub „złą wolą”,
• porozmawiaj z dzieckiem spokojnie i z troską,
• skontaktuj się ze specjalistą: psychologiem, pedagogiem, terapeutą lub psychiatrą dziecięcym.

Im szybciej dziecko otrzyma pomoc, tym większa szansa na przywrócenie równowagi, zdrowia i poczucia bezpieczeństwa.

Zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży nie są chwilową fanaberią, lecz poważnym problemem, który wymaga zrozumienia i działania. Uważność rodzica, otwartość na rozmowę i szybka reakcja mogą znacząco wpłynąć na przyszłość dziecka.

 Jeśli masz wątpliwości co do stanu emocjonalnego swojego dziecka – nie czekaj. Skontaktuj się
z psychologiem lub pedagogiem. Wspólna troska to pierwszy krok do zdrowia psychicznego.